Hoe ondersteunen de banken ondernemerschap en innovatie ?

Tijdens de afgelopen jaren zagen de banken zich geplaatst voor een toenemend aantal uitdagingen: toename van de regelgeving en eisen allerhande, lange periodes van lage rente, nieuwkomers op de markt die innovatieve oplossingen aanbieden die een deel van hun activiteit kunnen verstoren, enz.

Deze uitdagingen dwingen de sector om zichzelf sneller opnieuw uit te vinden en zijn kosten en risico's beter onder controle te houden.

Dit leidt met name tot een streven naar meer efficiëntie in het beheer van krediettoekenningen, een streven naar meer standaardisatie, meer automatisering en minder menselijke interactie, vooral voor kleine aanvragen en tegenprestaties, met alle logische gevolgen van dien: meer snelheid en efficiëntie voor sommige cliënten/aanvragen, maar meer problemen voor andere cliënten/aanvragen, met het overgrote deel van de zeer kleine ondernemingen en starters die zich in het tweede geval bevinden.

Dit lijkt voor sommigen misschien paradoxaal, maar net om al deze redenen ontwikkelen banken sinds een aantal jaar tegelijkertijd steeds meer nieuwe initiatieven en partnerschappen op het vlak van ondernemerschap en innovatie.

Hieronder vindt u een grote niet-exhaustieve inventaris van deze initiatieven en partnerschappen die genomen werden door de 4 grote banken die in Brussel actief zijn (Belfius, BNP Paribas Fortis, ING & KBC Brussel) en door de 2 nichebanken Credal en Triodos.

Opgelet, de onderstaande synthese van de initiatieven is niet exhaustief; bovendien vindt u er niet in wat in Vlaanderen of Wallonië wordt aangeboden.

Specifieke benadering van innovatie

De grote banken hebben verschillende initiatieven genomen om het contact met het innovatieve zakelijke ecosysteem te herstellen/te onderhouden, meestal enerzijds door een beroep te doen op interne intelligence & resources, anderzijds via externe partnerschappen.

Twee banken hebben deze logica nog een beetje verder doorgedreven en hebben een aantal aspecten van hun interne beheer van innovatieve dossiers aangepast. Deze banken zijn BNP Paribas Fortis en ING.

BNP Paribas Fortis heeft het “BNP Innovation Hub”-model geïmplementeerd,  dat al eerder ontwikkeld was in Frankrijk. Dit concept omvat verschillende initiatieven met als leidmotief de intentie om actor in plaats van toeschouwer te zijn bij de ontwikkeling van het ecosysteem. Dit resulteert op lokaal niveau in de creatie van relais voor innovatieve projecten, zelfs in het vroege stadium, zowel in de segmentering ‘Retail/ZKO’ als voor het niveau ‘KMO/Midcorp’. Er werden referenten ontwikkeld om partnerschappen en initiatieven op nationaal of pan-gewestelijk niveau te beheren, en dit zowel in een op externe cliënten gerichte logica, als voor intern gebruik van de bank. En last but not least worden de banden en samenwerking tussen Corporate/Midcorp en (Z)KO’s/KMO’s bevorderd. Zie ook hieronder voor andere verwante initiatieven bij BNP Paribas Fortis.

ING heeft onlangs zijn concept van ING Innovation Banking voor innovatieve projecten gelanceerd, dat zich laat samenvatten in in 3 C’s:

• Content (de inbreng van expertise voor een toegenomen professionalisering), 
• Capital (slimme benadering van financiering met name via ‘Smart Lending’) 
  Clients (bevordering van banden tussen start-ups en meer ervaren ING-cliënten). 

Organisatorisch gesproken werd een centrale contactpersoon van buiten de sector aangeworven, die sindsdien het bevoorrechte aanspreekpunt is. Deze persoon wordt bijgestaan door een deel van de business medewerkers van ING (relatiebeheerders, analisten en besluitvormers) die de functie van ‘Innovation Bankers’ gekregen hebben en zich specifiek bezig houden met innoverende projecten. De meest drastische verandering hierbij is dat een risicobenadering gehanteerd wordt die is afgestemd op de realiteit van dit soort projecten (tenminste gedeeltelijk), wat vrij uitzonderlijk is. 

Op basis van deze twee respectieve initiatieven is overigens een informele samenwerking met hub.brussels  (het Brussels Agentschap voor de Ondersteuning van het Bedrijfsleven) ontstaan, zowel in termen van financiering voor innovatieve projecten als ten aanzien van de meer 'institutionele' component, voornamelijk met de sectorale clusters van hub.brussels, wat leidt tot een meer concrete samenwerking in het kader van respectieve of gemeenschappelijke initiatieven (evenement, workshops, conferenties, enz.).

Bedrijfsincubatie

Drie van de vier grote banken bieden ongeveer sinds twee jaar onthaalruimtes voor start-ups aan, meestal gecombineerd met verschillende diensten om de projecten te "versnellen".

• KBC Brussels biedt sinds 2016 zijn incubatieconcept voor start-ups aan: Start It (reeds sinds lang ontwikkeld in Vlaanderen).

• BNP Paribas Fortis werkt sinds 2015 met de incubator samen voor digitale start-ups en scale-ups Co-Station .

• ING biedt sinds 2016 zijn incubator voor start-ups, fintech: ING Fintech Village .
  ING biedt ook sinds 2017, in samenwerking met KissKissBankBank, een incubator voor creatieve en culturele start-ups aan: Créatis.

Andere initiatieven en specifieke positioneringen in verband met de stimulering van ondernemersprojecten

Naast de voorbeelden van het vorige punt, vermelden we ook:

• De Start Academy, acceleratieprogramma aangeboden door Solvay Business School in samenwerking met ING.

• Greenlab, acceleratieprogramma ontwikkeld door de cluster Greentech van hub.brussels, vooral gericht op projecten in verband met duurzame ontwikkeling en circulaire economie; Triodos werkt sinds 2014 samen met Greenlab, in het kader van hun historische positionering gericht op duurzame projecten

• Credal biedt een ondersteuningsprogramma aan voor duurzame voedselprojecten. 
  Credal heeft ook een gezamenlijke oplossing ontwikkeld met het Centrum voor Ondernemingen in moeilijkheden (COM) : het "Microcrédit Relance". Het doel van het Microcrédit Relance bestaat erin kleine Brusselse ondernemingen financieel te ondersteunen zodat ze hun behoeften aan liquide middelen en/of investeringen kunnen dekken - op voorwaarde dat het COM heeft vastgesteld dat een krediet een geschikte oplossing is en dat de onderneming in moeilijkheden een groot potentieel heeft om de toekomst het hoofd te bieden

• Belfius heeft onlangs zijn Smart Belgium Awards gelanceerd, die jaarlijks 'Smart Cities'- en 'Smart Company'-projecten belonen

Crowdfunding

Bij het ontstaan van de crowdfunding in België in 2012-2013 betrof het nog een gadgetachtig fenomeen dat banken met argusogen aanschouwden. Sindsdien hebben ze het potentieel (nog steeds een beetje te bevestigen) van deze nieuwe vorm van spaarmobilisatie ingezien en zijn ze partnerschappen aangegaan of hebben ze hun eigen oplossing ontwikkeld, om niet het risico te lopen de boot te missen.

• BNP Paribas Fortis werkt sinds 2014 samen met het Spreds- (vroegere MyMicroInvest) platform (equity & lending-model) en zijn dochteronderneming Hello Bank heeft  in samenwerking met Ulule het Hello Crowd- platform (reward-model) gelanceerd.

• ING ontwikkelt sinds 2015 een samenwerking met Kiss Bank (reward-model) en het Britse Seedrs-platform (equity-model).

• KBC heeft daarentegen geopteerd voor een interne initiatief, namelijk de lancering in 2015 van het Bolero Crowdfunding- platform ( equity & lending-model ), gekoppeld aan zijn Bolero-beleggersplatform.

• De bank Degroof-Petercam ten slotte heeft in 2015 samen met Oksigenlab en andere spelers het filantropische platform Gingo gelanceerd.

Financiering van subsidies

Sommige banken verstrekken een service die de toegang tot subsidies (hoofdzakelijk investeringen) vergemakkelijkt of zij bieden een oplossing aan voor de voorfinanciering van subsidies (of beide).

De aanwezigheid van het eerste initiatief is iet of wat 'cyclisch' bij sommige banken, waar dit aanbod de afgelopen tien jaar fluctueerde, met een duidelijke afname van het aanbod na de bankencrisis, volgens een 'back to basics'-logica. Een opmerkelijke uitzondering hierop is KBC Brussels (voorheen CBC), dat dergelijke faciliterende dienst al sinds lang ononderbroken aanbiedt.

Kijken we naar de voorfinanciering, dan stellen vast dat de meeste banken zulks in meer of mindere mate aanbieden, maar Belfius , KBC Brussels en Triodos lijken op dit vlak het meest welwillend te zijn.

Europese financiering

Dit punt leunt dichter aan bij de kernactiviteiten van de banken, maar moet wel degelijk gezien worden als iets wat banken ‘extra’ doen voor ondernemerschap en innovatie.

De Europese Commissie biedt sinds lang verschillende financiële mechanismen aan die met name gericht zijn op het stimuleren van de kredietverlening in de Europese Unie.

Sinds kort is het scala van programma's die voor banken toegankelijk zijn via het Europees Investeringsfonds en de Europese Investeringsbank flink gestegen (met name met de verschillende 'InnovFin'-componenten) en het lijkt erop dat de verschillende Belgische banken de afgelopen 2-3 jaar proactiever hebben deelgenomen dan in het verleden.

Momenteel nemen de meeste banken die in België actief zijn ten minste aan één van deze programma's deel (Belfius, BNP Paribas Fortis, ING, KBC, Triodos), in het besef dat deze verschillende programma's hun eigen positionering hebben (grootte van de onderneming / omvang van het krediet / te financieren object / project erkend als innovatief / smart cities-project / enz.).

Bovendien toonden de meeste banken zich vrij terughoudend wat betreft de communicatie over de beschikbare programma's. Belfius is hierop een uitzondering: de bank communiceert al meer dan 5 jaar op zichtbare en proactieve wijze over dit onderwerp. Momenteel zijn ten minste drie programma's beschikbaar bij Belfius, in samenwerking met het EIF of de EIB:

• een garantieprogramma voor kleinschalige kredietverstrekking (gericht op ZKO’s),

• een garantieprogramma voor kredietverstrekking aan innoverende ondernemingen (veeleer gericht op KMO’s & Midcorp)

• een programma voor Smart Cities-projecten.

Conclusie                   

Hoewel banken in essentie gefocust blijven op hun kernactiviteiten, hebben ze de afgelopen jaren blijk gegeven van een zekere mate van openheid en innovatie door een aantal initiatieven te lanceren die minder direct verband houden met hun gebruikelijke activiteiten en praktijken of door aan dergelijke initiatieven mee te werken.

Hiervoor zijn er twee belangrijke redenen:

• (i)  aan de ene kant het herstel van de economie en een zekere rust binnen de sector na de bankencrisis van een paar jaar geleden en

• (ii) aan de andere kant, het besef dat de wereld, en ook het zakelijke ecosysteem, aan het veranderen is en dat banken er alle belang bij hebben zich niet te snel te laten ontwrichten.

De toekomst zal uitwijzen of deze trend doorzet dan wel of we een "back to basics" zullen kennen wanneer de volgende crisis in de sector de kop opsteekt.