De overdracht van auteursrecht: hoe zit dat?

Gebruik je werken van anderen in je organisatie? Of wil je je eigen creaties juridisch beschermen en exploiteren? Dan is het belangrijk om te weten hoe auteursrechten in België kunnen worden overgedragen. Deze gids zet de belangrijkste regels overzichtelijk op een rij.

Auteursrechten zijn overdraagbaar en overerfbaar

De rechten van een auteur kunnen geheel of gedeeltelijk worden overgedragen of in gebruik gegeven via:

• een licentie (gebruiksrecht zonder eigendomsoverdracht),
• een tijdelijke toestemming (bijvoorbeeld verhuur),
• of een overdracht (definitieve verkoop van de rechten).

⚠️ Let op: sommige “overdrachten” zijn, wat vreemd genoeg, tijdelijk (bijv. voor 10 jaar) of voorwaardelijk (bijvoorbeeld als de verkrijger bepaalde verplichtingen niet nakomt). In dat geval kunnen de overgedragen rechten terugkeren naar de auteur zodra de afgesproken situatie zich voordoet.

Er bestaan tal van regels rond deze overdrachten, afhankelijk van:

• het soort werk en de manier waarop het wordt geëxploiteerd,
• het statuut van de auteur (zelfstandige, werknemer, ambtenaar, enz.).

Bij overlijden van de auteur of uitvoerend kunstenaar gaan de vermogensrechten over op de erfgenamen.

Een versterkte wettelijke bescherming voor de auteur

De Belgische wet beschermt de partij die als zwakker wordt beschouwd in een contract. In geval van discussie of geschil moet een licentie tegenover een auteur schriftelijk bewezen worden, anders is ze niet rechtsgeldig.
Mondelinge afspraken, zelfs met getuigen, volstaan niet om een overdracht of toestemming te bewijzen. Bij twijfel wordt het voordeel gegeven aan de auteur; onduidelijkheid werkt dus in het nadeel van de verkrijger.

Toegestane vormen van gebruik: de wettelijke uitzonderingen

Sommige vormen van gebruik zijn toegestaan zonder dat specifieke toestemming nodig is, mits aan bepaalde voorwaarden is voldaan. Dat geldt onder andere voor:

• openbare uitlening,
• reprografie,
• privé-kopie,
• gebruik voor onderwijsdoeleinden,
• verweesde werken of werken die niet meer in de handel zijn.

De meeste van deze uitzonderingen geven aanleiding tot billijke vergoedingen, die worden betaald via de in België erkende collectieve beheersvennootschappen (zoals SABAM, SOFAM, PlayRight, enz.).
👉 Informeer je over je rechten en eis je vergoedingen op: ze zijn cumuleerbaar en vaak automatisch.

Wettelijke beperkingen

a. Tijdelijke bescherming

In België worden de vermogensrechten van auteurs beschermd gedurende 70 jaar na het overlijden van de auteur, te rekenen vanaf 1 januari van het volgende jaar. Voor uitvoerende kunstenaars is de beschermingsduur korter.

b. Gebruik zonder toestemming

Auteursrechten zijn niet absoluut. Bepaalde vormen van gebruik zijn toegestaan zonder voorafgaande toestemming van de auteur, zoals:

• citaat,
• parodie,
• kritiek of wetenschappelijke analyse.

c. Overdrachten of licenties verboden in bepaalde gevallen

Om auteurs en uitvoerende kunstenaars te beschermen, bepaalt de wet in sommige gevallen dat de rechten niet aan derden kunnen worden overgedragen, zelfs als de auteur dit zou overwegen. Dit zijn zogenaamde onoverdraagbare rechten.
👉 Als er in een overeenkomst melding wordt gemaakt van een overdracht heeft deze geen enkele waarde.