Specifieke rechten

Exclusieve rechten

De Belgische wetgeving inzake intellectuele eigendom verleent aan makers van werken en houders van naburige rechten belangrijke bevoegdheden over het gebruik van hun creaties en prestaties. Deze specifieke en exclusieve rechten kennen hen een gebruiksmonopolie toe, waardoor ze kunnen bepalen wie, hoe en onder welke voorwaarden (niet louter financieel) hun producties geëxploiteerd mogen worden, behoudens de wettelijke beperkingen en uitzonderingen.

Elk gebruik van beschermde werken en diensten moet dus gemachtigd worden, hetzij door de verschillende rechthebbenden, hetzij door hun vertegenwoordigers zoals een agent of een beheersvennootschap. Collectieve overeenkomsten kunnen ook het gebruik van rechten regelen.

Rechten onder wettelijke licentie of verplicht collectief beheer

Als uitzondering op de exclusieve rechten specificeert de wet het gebruik waarvoor geen toestemming van de houders van de rechten nodig is. In sommige gevallen, zoals bij doorgifte via de kabel, vereist de wet dat het rechtenbeheer wordt georganiseerd door een of meerdere collectieve beheersvennootschappen. 

Een auteur of een overnemer heeft twee hoofdopties om zijn rechten te beheren:

• Het individuele beheer: je beheert zelf de rechten waarover je beschikt.
• Het collectieve beheer: je vertrouwt het beheer van je rechten toe aan beheersvennootschappen (raadpleeg voor meer informatie ons artikel hierover). Deze vennootschappen zijn gespecialiseerd per categorie van rechthebbenden (auteurs, uitvoerende kunstenaars, producenten, uitgevers, enz.) en per exploitatiecategorie.

In België bestaan verschillende belangrijke beheersvennootschappen:

• De SACD, de SCAM en de SOFAM zijn auteursverenigingen die een breed scala aan creaties beheren: podiumkunsten (teksten, muziek, choreografieën, ensceneringen), audiovisueel, geluidskunst, podcasts, literatuur, strips, jeugdboeken, illustratie, beeldende kunsten, foto's, design, architectuur, enz.
• De Sabam is de beheersvennootschap voor auteurs, componisten en uitgevers (meerdere repertoires).
• Playright is een vereniging van uitvoerende kunstenaars. Zij beheert dus enkel de naburige rechten.